Schipper trapt het gesprek af door op te merken, eigenlijk nog steeds weinig te begrijpen van wat circulariteit eigenlijk is. “Ik zie het veiligheidshalve maar als onderdeel in het streven naar duurzaam bouwen en vooral bouwen met minder impact.” Om er in één adem aan toe te voegen: “Ik wil dingen altijd beter maken en minder impact realiseren. Dat dan toevallig circulair heet, was voor mij achteraf een leermoment.” Hij heeft persoonlijk het gevoel dat mensen die met circulariteit bezig zijn in een “ontzettende bubbel” zitten. “Ze praten de hele dag met allerlei andere circulaire mensen. Het gevolg is dat ze daardoor de 99 procent die van goede wil is, maar er geen verstand van heeft, kwijtraakt. Dat vind ik echt een serieus gevaar.”

“

De grootste vorm van circulariteit is natuurlijk dat we het pand niet zijn gaan slopen maar juist behouden hebben

Transformatie

In vier jaar tijd heeft het bestuursgebouw van het provinciehuis van Zuid-Holland een ware transformatie doorgemaakt. Zo heeft het voorheen wat donkere gebouw grote dakramen gekregen. Om het daglicht op de begane grond te krijgen zijn gaten in de verdiepingsvloeren gezaagd. “Het is hierdoor een veel lichter en aantrekkelijker gebouw geworden.” Duurzaamheid was van begin af aan het centrale vetrekpunt. Ook is er vol op flexibiliteit ingezet. Schipper: “Maar ook zonder verstand van circulariteit, doe je soms dingen die dan per ongeluk in dat straatje blijken te vallen. We hebben bijvoorbeeld inschrijvende aannemers in de aanbesteding elkaar laten beconcurreren op kwaliteit en niet op geld. De prijs was namelijk vastgesteld. We wisten wat het moest kosten en we hebben aangegeven, dat we voor die vaste prijs zoveel mogelijk kwaliteit wilden hebben. Dat valt ook onder circulariteit. Verder hebben we het beperken van materiaalgebruik ingezet als gunningscriterium. En inderdaad, ook dat valt binnen het circulaire gedachtegoed.”

Het hergebruik van materialen heeft uiteindelijk vooral in de inrichtingsfase een plek gekregen. Thema’s als de glazen stad, Hollandse duinen, Naturalis en de Biesbosch zijn door derdeklas technasium-leerlingen van het Christelijk Lyceum Delft vertaald in informele vergader- en werkplekken en ingericht met bestaande materialen. In Zuid-Holland geoogst iepenhout is in verschillende interieurelementen verwerkt. Voorbeelden hiervan zijn de werkbladen van de tafels in de Statenzaal en de Commissiezaal, de recepties in het gebouw en in de kaderlijsten rondom de grotere meubelobjecten. En ook de zogenoemde plafondrasters zijn uit de bestaande plafonds gehaald en tot metalen roomdividers in het pand verwerkt.

Beloning

Inmiddels is het gebouw officieel door de Koning geopend en is het pand daarmee aan de gebruiker teruggegeven. Daarover zegt hij: “We hebben een gegarandeerd energieneutraal gebouw met een energievolume garantie van 15 jaar gemaakt binnen de gestelde termijnen én binnen budget. Maar de grootste beloning vind ik een opmerking van een medewerker die in het bedrijfsrestaurant aan zijn collega hoorde vragen of hij al was wezen kijken? Het was zo mooi geworden, hoorde ik hem zeggen. Dat vind ik echt leuk want zij moeten er werken.”

In het kader van Het Nieuwe Normaal heeft Schipper ‘zijn’ project laten evalueren. Op verschillende onderdelen scoorde de renovatie goed. “De grootste vorm van circulariteit is natuurlijk dat we het pand niet zijn gaan slopen maar juist behouden hebben. Voor mij heeft Het Nieuwe Normaal als groot winstpunt dat het circulariteit zichtbaar maakt.” En hij heeft lessen geleerd die hij straks naar zijn volgende projecten gaat meenemen. “Dan denk ik aan bijvoorbeeld nog meer focus op het hergebruik van materialen. Maar ook nog meer inzetten op flexibiliteit.”

Bubbel

Op de vraag of hij door zijn ervaringen nu ook in de circulaire bubbel zit, schiet Schipper in de lach. “Nee, ik zit daar denk ik nog niet in.” Om er op een serieuze toon aan toe te voegen: “Maak voor onwetende ontwikkelaars en projectmanagers zoals zeker ik, die geen lid van de kerk zijn, maar wel goeie bedoelingen hebben een korte heldere richtlijn. Gewoon van maximaal twee pagina’s in simpele bewoordingen wat quick-wins zijn, zoals mogelijke gunningscriteria, waarop de markt hele leuke dingen kan maken. Zeg maar circulariteit voor dummy’s. En dan scoor je met je project misschien eerst een zeven. Ik denk persoonlijk niet dat we de doelstelling van 100% circulair in 2050 met alleen maar zeventjes gaan redden. Maar ik denk wel dat het dé manier is om het peloton mee te krijgen en de lat stap voor stap te verhogen.”